door Folke Henschen *
op 10 December 1975 werd het 75e Nobelbanket gehouden. Op die dag vertelde Folke Henschen zijn persoonlijke herinneringen aan de allereerste Nobelprijswinnaars, die hij als student-maarschalk beleefde. Wat hier volgt is een meer gedetailleerde versie.,na langdurige onderhandelingen, deels met de Franse regering (die een zeer zware belasting wilde heffen op het Nobelgoed) en deels met de Nobelfamilie, kon de eerste toekenning van vijf Nobelprijzen uiteindelijk plaatsvinden op 10 December 1901 – vier ervan werden uitgereikt in Stockholm en één, de Vredesprijs, in Christiania, zoals Oslo toen heette. Vijf jaar waren verstreken sinds Alfred Nobel in San Remo was overleden, op 10 December 1896.
In de dagen voorafgaand aan de toekenning van de prijzen was er een zekere spanning in de lucht., De namen van de Nobelprijswinnaars waren geheim gehouden – ze werden niet, zoals nu, maanden van tevoren onthuld. Toen drie vooraanstaande Duitstalige heren met de trein uit het zuiden kwamen en naar het Grand Hotel werden gebracht, was het duidelijk dat zij de Nobelprijswinnaars moesten zijn. Het internationale verkeer was toen niet zo gewoon als nu.
Foto van Folke Henschen vriendelijk verstrekt door zijn zoon Anders Henschen.,
de Nobelprijzen werden uitgereikt in de grote zaal van de Koninklijke Zweedse Academie voor Muziek1 in Nybroviken. De pretentieloze, nogal saaie zaal was rijkelijk gedecoreerd onder toezicht van de gewilde koninklijke architect Agi Lindegren. Als een van de zogenaamde student marshals, uitgedost in student pet en een brede zijden blauw-gouden band over mijn linkerschouder, had ik een uitstekend zicht op alles vanaf mijn stoel in de galerie rechts van het podium., De grote muziektent waar het Koninklijk orkest zou spelen was volledig versierd met planten en dennen takken. Gecentreerd aan de achterkant van het podium, onder een gigantische laurierkrans gebonden met blauw-gouden lint, was een grote brede obelisk met een witte buste van Alfred Nobel. Aan de voorzijde was er een lessenaar en nog vier obelisken met de inscripties natuurkunde, scheikunde, geneeskunde, literatuur. Net voor het podium stonden drie fauteuils voor royalty ‘ s, en achter deze was een halve cirkel van stoelen voor de prijswinnaars, de presentatoren en aanwezigen., Achterkant van de halve cirkel waren er plaatsen voor alle intellectuelen, vooraanstaande ambtenaren en militaire officieren uit Stockholm en in het hele land.de zaal werd geleidelijk gevuld met mensen in feestelijke kledij. Vervolgens kwamen de drie huidige prijswinnaars binnen en gingen zitten, zonder muziek of fanfare zoals nu gebruikelijk is. Eerst kwam de statige Duitser, Wilhelm Conrad von Röntgen, met zijn grote donkere professor ‘ s baard, dan de lachende, blonde, gladgeschoren Nederlander Jakobus Hendricus van t’Hoff, gevolgd door de elegante Duitse Nobelprijswinnaar in de geneeskunde, Emil Adolf von Behring., De laatste was de Franse minister, die de Nobelprijs voor de literatuur zou krijgen voor zijn landgenoot, de zieke dichter Sully Prudhomme. Uiteindelijk kwam de Koninklijke familie binnen: in het midden trad kroonprins Gustaf–later koning Gustaf V–in voor koning Oscar die gedwongen was naar Christiania te reizen vanwege het dreigende uiteenvallen van de Zweedse Noorse Unie. Bij hem kwam de 19-jarige Prins Gustaf Adolf (veel later onze Gustaf VI Adolf) samen met Prins Eugen., De plaatsing betekende dat de royalty zat min of meer met hun rug naar de Nobelprijswinnaars en presentatoren.
De eerste uitreiking van de Nobelprijs aan de Musical Academy in Stockholm.
toen de Koninklijke familie zat, barstte het Koninklijk orkest los met een pompeuze festival ouverture van Ludwig Norman., Daarop stond de voorzitter van de Nobelstichting, de voormalige premier B.V. Boström, op de lessenaar en beschreef in een toespraak van enige lengte Alfred Nobel ‘ s leven, karakter, ontdekkingen, en zijn warme wens om de mensheid te profiteren met jaarlijkse prijzen van zijn fortuin.daarna kwam de machtige vaste secretaris van de Zweedse Academie, C. D. af Wirsén, naar voren en las een “gedicht” – Zo staat het in het programma dat ik nog heb., Ik herinner me nog zijn diepe grandiloquente stem: “geen verlangen werd plicht, geen streven dat op Zweedse schouders rustte – – en het einde:” twee dingen brengen ons ertoe de zware verantwoordelijkheid te dragen: de wil van de dood en de eer van onze Moeder.”Toen volgde een uitgebreid mannenkwartet dat het oude machtige studentenlied zong, “Open thy gates, thou radiant temple garden of memory”.
eindelijk begon de eigenlijke uitreiking van de prijzen., Met betrekking tot de wetenschappelijke prijzen werden de presentaties gegeven door vertegenwoordigers van de twee instituten die de ontvangers selecteerden, in plaats van door deskundigen op de relevante gebieden, zoals later gebruikelijk werd. Aldus, de oude directeur-generaal van het Nationaal Archief, C. T., Odhner, voorzitter van de Academie van Wetenschappen, gaf een verslag van hoe Nobelprijswinnaar in de natuurkunde, Röntgen, ontdekte de straling die is vernoemd naar hem en reciteerde de grondslagen voor de Nobelprijswinnaar in de chemie, van t’Hoff ‘ s ontdekkingen met betrekking tot osmotische druk en chemische dynamiek, die beide onderwerpen waren zeker vreemd voor hem. Na elke verklaring trad hij af van het podium en leidde de juiste Nobelprijswinnaar naar voren om zijn diploma en medaille te ontvangen uit de hand van de kroonprins.,daarna kwam de voorzitter van het Karolinska Institutet, Professor Karl Mörner, naar de lessenaar en beschreef Behring ‘ s ontdekking van anti-diptheria serum, waarna Behring zijn prijs op dezelfde manier ontving. Tot slot sprak Wirsén over Sully Prudhomme en las een deel van zijn beroemde symbolische gedicht, ‘le vase brisé’ (de gebroken vaas). De vaas heeft een scheur “tout bas, invisible au monde” die het arme vat voelt verspreiden, zodat de inhoud ervan uitlekt. “Il est brisé, n’ y touchez pas – – raak het niet aan!, Ja, Het was prachtig, maar …
en zo kwam er een einde aan de toekenning van de prijzen. Het Koninklijk orkest speelde een mars van August Söderman, de Koninklijke familie rose, en de zaal geleegd. Het was niet ver naar het Grand Hotel2 waar een feestmaal klaar stond en waar zelfs wij maarschalken waren uitgenodigd. Er waren veel toosten en een prachtige sfeer. En in de kleine uurtjes droegen twee marshals de kleine van t ‘ hoof in een gouden stoel door de kamer.
en zo eindigde de eerste – en men zou kunnen zeggen historische-nobelprijsceremonie.,de dag erna werden mijn ouders bezocht door enkele gasten van de avond ervoor, waaronder de beroemde meteoroloog Professor Hugo Hildebrandsson uit Uppsala (die getrouwd was met de zus van Wirsén). Brullend van gelach meldde oom Hugo dat ‘de jonge bohemiens’ zeer overstuur waren dat Sully Prudhomme de Nobelprijs voor Literatuur kreeg en overwoog een protestbrief te sturen naar Leo Tolstoj. En wie waren die ‘jonge bohemians’? Ja, Dat waren Verner von Heidenstam, Oscar Levertin, Per Hallström, Ellen Key, en waarschijnlijk August Strindberg., Dat wil zeggen, de generatie die nu de “jaren’ 90 classici ” wordt genoemd.het uitreiken van prijzen in de wetenschap is erg moeilijk, zoals ik weet uit mijn eigen ervaring gedurende meerdere jaren als voorzitter van het medisch Nobelcomité. Maar om jaarlijks een internationale Nobelprijs voor de literatuur uit te reiken om goedkeuring te krijgen in alle hoeken en onder alle literaire smaken, grenst aan het onmogelijke!
1. De uitreiking van de Nobelprijs vond plaats in de oude Koninklijke Zweedse Muziekacademie van 1901 tot 1925. Vanaf 1926 wordt het gehouden in de Stockholm Concert Hall, op enkele uitzonderingen na.
2., Het banket werd gehouden in het Grand Hotel in 1901-1929 en vanaf 1930 in het Stadhuis van Stockholm.* Dit is een ooggetuigenverslag van de eerste uitreiking van de Nobelprijs in 1901 door een 20 – jarige student, Folke Henschen, die later hoogleraar Pathologische anatomie werd aan het Karolinska Institutet en voorzitter van het medisch Nobelcomité (1942-1946).
vertaald door Robert E. Savage.
gepubliceerd in Recip Reflex 1/1976, KABI Internal Review.