Cree (Polski)

pochodzenie terminu „Cree”

Nazwa Cree pochodzi od grupy rdzennej ludności w pobliżu James Bay, której nazwa została zapisana przez Francuzów jako Kiristinon, a później zakontraktowana do Cri, pisana Cree w języku angielskim. Większość Cree używa tej nazwy tylko podczas mówienia lub pisania po angielsku i ma inne, bardziej zlokalizowane nazwy. Nehiyawak jest nazwą Cree dla ludzi Cree, choć często jest również używany do opisania równiny Cree. (Zobacz też: ludy tubylcze w Kanadzie.,)

ludność i terytorium

w spisie z 2016 roku 356 655 osób zidentyfikowanych jako posiadające CREE przodków. Cree żyją na obszarach od Alberty do Québecu w subarktycznych i równinnych regionach, o zasięgu geograficznym większym niż jakakolwiek inna rodzima grupa w Kanadzie., Z zachodu na wschód, główne podziały Cree, oparte na środowisku, języku i dialekcie to równiny Cree (paskwâwiyiniwak lub nehiyawak) w Albercie i Saskatchewan, lasy Cree (sakâwiyiniwak) w Saskatchewan i Manitoba, bagna Cree (maskêkowyiniwak) w Saskatchewan, Manitoba i Ontario oraz James Bay/Eastern Cree (Kłapouchy) w Québec; Moose Cree (w Ontario) jest uważany za podgrupę/dialekt bagiennego CREE. Sufiks-iyiniwak, oznaczający ludzi, jest używany do rozróżniania osób z poszczególnych podgrup., Na przykład, kâ-têpwêwisîpîwiyiniwak to ludzie nazywający rzeki, podczas gdy amiskowacîwiyiniwak to ludzie z Beaver Hills.

Wschodnie Kree są blisko spokrewnione, zarówno kulturowo, jak i językowo, z Innu (Montagnais-Naskapi) i Atikamekw. Wiele pierwszych państw Cree w zachodnich prowincjach zmieszało populacje Ojibwa, Saulteaux, Assiniboine, Denesuline i innych. Ponadto Oji-Cree w Manitobie i Ontario są odrębnymi ludźmi o mieszanej kulturze i dziedzictwie Cree i Ojibwa. Wiele Métispeople pochodzą również z Cree kobiet i francusko-kanadyjskich handlarzy futer i voyageurs., (Zobacz też handel futrami.)

życie tradycyjne

przez tysiące lat przodkowie Cree byli cienko rozłożeni na większości obszarów leśnych, które nadal zajmują. Znany jako ndoohenou („naród myśliwych”), Cree śledził sezonowe migracje zwierząt w celu uzyskania mięsa na żywność oraz skór zwierzęcych i kości do wyrobu narzędzi i odzieży. Latem pływali kajakiem, a zimą rakietami śnieżnymi i saneczkami, mieszkając w szałasach w kształcie stożka lub kopuły, pokrytych zwierzęcymi skórami., (Zobacz też: historia ludów tubylczych w Kanadzie.) Wielu Cree nadal uważa polowanie za ważną część ich kultury i sposobu życia; polowanie i chwytanie łosia, Karibu, królika i innych zwierząt jest dość powszechne w społecznościach Cree.

po przybyciu Europejczyków udział w handlu futrami zepchnął bagnistą Cree na zachód na równiny. W tym czasie wiele Cree pozostało w lesie borealnym i obszarze tundry na północy, gdzie utrzymywała się stabilna kultura., W dalszym ciągu polegali na polowaniu na łosie, Karibu, mniejszą zwierzynę, gęsi, kaczki i ryby, które konserwowali susząc nad ogniem. Kri handlował także mięsem, futrami i innymi towarami w zamian za narzędzia metalowe, Sznurek i towary Europejskie. Równiny Cree wymieniły kajak na konie i utrzymywały się głównie przez polowanie na bizony.

społeczeństwo

Cree przez większość roku mieszkała w małych zespołach lub grupach myśliwskich, a latem zbierała się w większe grupy na spotkania towarzyskie, wymiany i ceremonie., Historycznie mieli stosunki kulturowe, handlowe i społeczne z innymi narodami Algonkińskimi, najbardziej bezpośrednio z Innu( Montagnais-Naskapi), Algonquin i Ojibwa.

chociaż Cree dążyło do utrzymania Wspólnoty i egalitarnego społeczeństwa, niektóre jednostki były uważane za silniejsze, zarówno w praktycznej działalności łowieckiej, jak i w działalności duchowej, która wpłynęła na inne osoby. (Zobacz też: szaman.) Przywódcy grupowych polowań, najazdów i handlu mieli władzę w kierowaniu takimi zadaniami, ale poza tym ideałem było prowadzenie za pomocą wzorowego działania., Niektórzy z najbardziej znanych wodzów i przywódców Cree to Mistahimaskwa( wielki niedźwiedź), Pitikwahanapiwiyin (Płoszący) i Piapot — wszyscy, którzy starali się zachować tradycyjne sposoby życia w obliczu zmian po przybyciu Europejczyków.

Kultura

Cree uczestniczyła w różnych ceremoniach i rytuałach kulturalnych, w tym w tańcu słońca( znanym również jako taniec pragnienia, a szczególnie celebrowanym przez równiny Cree), powwows, vision questach, ucztach, ceremoniach fajek, szałasach potu i innych., Wiele z takich rytuałów zostało zakazanych przez Indian Act aż do 1951 roku, jednak tradycje te przetrwały do dnia dzisiejszego.

jedną z takich ceremonii jest „walking out ceremony” — rytuał, w którym dzieci są oficjalnie witane w społeczności. Tradycja Cree nakazuje, aby stopy dzieci nie dotykały ziemi poza namiotem, dopóki ceremonia nie odbędzie się. Dlatego rytuał odbywa się zwykle, gdy tylko dziecko jest w stanie samodzielnie stać lub chodzić. Rankiem uroczystości dziecko-ubrane w tradycyjne stroje-czeka na przybycie starszych., Po przybyciu starsi wysyłają dziecko poza namiot. W towarzystwie osoby dorosłej dzieci spacerują po wyznaczonym obszarze przed namiotem. Zwykle mówi się im, aby naśladowali polowanie lub inne tradycyjne role dorosłych. Gdy to zrobią, dzieci ponownie wejdą do namiotu i dadzą starszyźnie dary. Społeczność zebrana wewnątrz namiotu obejmuje dzieci jako nowych członków ich społeczeństwa. Zwykle następuje uczta.

Sztuka i muzyka są ważnymi elementami kultury Cree. Znane ze swoich koralików, Cree women stworzyło piękną i funkcjonalną odzież, torby i Meble., Ludy równin Cree dekorowały również zewnętrzne ich tipi farbą. Znanym współczesnym artystą Cree jest George Littlechild. Bębnienie jest znaczące dla Cree, jak również dla większości innych rdzennych Narodów. Bębny są święte, a muzyka, która z nich pochodzi, jest porównywana do bicia serca narodu. Muzykę perkusyjną można usłyszeć na festiwalach i uroczystościach religijnych.

Religia i duchowość

światopogląd Cree opisuje wzajemne relacje między ludźmi a naturą; zdrowie i szczęście osiągnięto poprzez życie w równowadze z naturą., Życie religijne opierało się na relacjach ze zwierzętami i innymi duchami, które często objawiały się w snach. Ludzie starali się okazywać wzajemny szacunek poprzez idealną etykę nieinterwencji, w której każdy był odpowiedzialny za swoje czyny i ich konsekwencje. Jedzenie było zawsze priorytetem i było dzielone w czasach trudności lub w czasach obfitości, kiedy ludzie zbierali się, aby świętować przez ucztowanie.

światopogląd Cree zawiera również mitologię Trickstera (wîsahkâhk)., Trickster to kulturalna i duchowa postać, która wykazuje Wielki intelekt, ale używa go, aby spowodować psoty i wpaść w kłopoty. Cree wierzą, że można nauczyć się ważnych lekcji o tym, jak żyć — i nie żyć — dobre życie z przykładów określonych przez tricksters. Jednym z popularnych tricksterów w duchowości Cree jest Wisakedjak — półbóg i bohater kultury, który występuje w niektórych wersjach historii Cree creation. (Zobacz też: Religia i duchowość.)

historia pochodzenia

historie Cree opowiadają o przeszłości, a także o ich systemie wierzeń., Każdy naród Cree ma nieco inną wersję historii stworzenia, ale często mają wspólne elementy, takie jak obecność Stwórcy lub wielki (Kitchi/Kitche) Manitou. Poniżej znajduje się parafrazowana wersja historii stworzenia zapisanej przez odkrywcę i geografa, Davida Thompsona:

na początku czasu twórca stworzył zwierzęta i ludzi. Twórca kazał Wisakedjakowi (postać oszusta) uczyć ludzi, jak prowadzić dobre, spokojne życie i troszczyć się o nich., Wisakedjak nie słuchał Stwórcy i wkrótce ludzie walczyli i ranili się nawzajem. Twórca był rozczarowany i groził Wisakedjakowi życiem w nędzy, jeśli nie będzie posłuszny. Wciąż Wisakedjak nie słuchał, a ludzie nadal byli wobec siebie agresywni. Stwórca postanowił zalać ziemie, wymywając wszystkich i wszystko. Ocalały tylko Wisakedjak, Wydra, Bóbr i Piżmak. Wisakedjak, uwięziony na otwartej wodzie, wpadł na pomysł — jeśli zwierzęta mogą pomóc mu zanurkować i zebrać trochę starej ziemi, mógłby ją wyciągnąć i założyć nową ziemię., Nie było to łatwe zadanie; Wydra i Bóbr próbowały wiele razy dostać się na ziemię poniżej, ale obie zawiodły, prawie umierając w tym procesie. Piżmak był ostatnim, który próbował. Przez długi czas pozostawał pod wodą, ale kiedy się wynurzył, miał mokrą ziemię w łapie. Z tego błota pochodzi Ziemia, jaką znamy dzisiaj.język Kree należy do rodziny języków Algonkińskich i sam w sobie jest kontinuum lub rodziną dialektów. W zależności od regionu, niektóre ludy Cree mówią nieco inną wersją języka niż ludy Cree w innym obszarze., Im bliżej są Społeczności mówców, tym bardziej prawdopodobne jest, że się zrozumieją. Na przykład, Wschodni dialekt Cree jest bliżej spokrewniony z językiem Innu, a zatem jest mniej zrozumiały( zrozumiały) dla użytkowników zachodnich dialektów, takich jak równiny Cree.

w 2016 roku Statystyki Kanady podawały 96 575 osób posługujących się językami Cree, w tym: Plains Cree, Woods Cree, Swampy Cree, Northern East Cree, Moose Cree i Southern East Cree. Cree jest jednym z najczęściej używanych języków tubylczych w Kanadzie, obok Inuktitut i Ojibwe.,

Michif, język Métis, jest również uważany za dialekt Cree; i Cree silnie wpływa Oji-Cree, dialekt Ojibwa. W 2016 roku Statistics Canada zgłosiło 1170 mówców Michif i 15 585 Oji-Cree. Atikamekw-uważany za odrębny dialekt Cree – został zgłoszony jako mający 6600 mówców.

Historia kolonialna

jezuiccy misjonarze po raz pierwszy wspominali o kontaktach z grupami Cree w rejonie na zachód od James Bay około 1640 roku. Powstały po 1670 r. punkty handlu futrami rozpoczęły okres ekonomicznej migracji, ponieważ zespoły starały się jak najlepiej wykorzystać rozwijający się handel futrami., Przez wiele lat europejscy handlowcy byli zależni od rdzennej ludności, jeśli chodzi o świeże mięso. Stopniowo coraz większa liczba Cree pozostała w pobliżu stanowisk, polując i wykonując dorywcze prace i angażując się w Kościół, szkoły i stacje opieki. Działalność misyjna rozpoczęła się, gdy część handlarzy futer odbywała służbę; wkrótce potem przyszli przeszkoleni chrześcijanie.

na przełomie XVII i XVIII wieku Cree, którzy wyemigrowali na równiny, szybko zmienili się z traperów i myśliwych leśnych na konnych wojowników i łowców żubrów., Epidemie, niszczenie stad żubrów i polityka rządu mająca na celu zmuszenie pierwszych narodów do poddania ziemi na mocy Traktatów, doprowadziły jednak równiny Cree i inne” kultury koni ” narody do ruiny w 1880 roku. (patrz również ponumerowane traktaty.) Rząd kanadyjski, pod przewodnictwem Sir Johna A. Macdonalda, aktywnie wstrzymywał racje żywnościowe i inne środki, aby zmusić głodujących mieszkańców równin do podpisania Traktatów i przeniesienia się do rezerw., Tam Cree istniało poprzez Rolnictwo, ranching i dorywczą pracę, a następnie zostało poddane dalszej destrukcji kulturowej przez dziesięciolecia traumy znoszonej w systemie szkół mieszkalnych.

chociaż rząd złożył ogólne obietnice ochrony praw do ziemi Cree i ich tradycyjnego sposobu życia, traktaty dały rządom federalnym i prowincjonalnym prawo do interwencji w tradycyjnej kulturze Cree., Usługi rządowe, programy zdrowotne i edukacja, w tym szkolnictwo mieszkaniowe, były zwykle administrowane przez misjonarzy i handlowców aż do połowy XX wieku.

współczesne życie

wspierana przez rząd korporacyjna eksploatacja zasobów naturalnych w XX i XXI wieku przyniosła radykalne zmiany w wielu społecznościach Cree. W 1970 roku w Québecu, James Bay Cree pomyślnie wynegocjował porozumienie James Bay i Northern Québec., Umowa była odpowiedzią na projekt elektrowni wodnej James Bay, który został podjęty bez konsultacji ze społecznościami, których dotyczyłby. Projekt popchnął James Bay Cree do działania, a wynikające z niego porozumienie stanowiło pierwszy krok w kierunku Samorządu. Od tego czasu następowały kolejne porozumienia między Cree w Québecu, rządem prowincji i rządem federalnym. Cree były również centralnym punktem negocjacji Organizacji Narodów Zjednoczonych, w tym deklaracji Narodów Zjednoczonych w sprawie praw ludności tubylczej (2007).,

wielu zarejestrowanych członków Narodów Cree nie żyje już w swoich społecznościach rezerwowych. Niemniej jednak, dla wielu narodów, szczególnie w regionach James Bay i Plains, część zarejestrowanych członków żyjących w rezerwacie jest bardzo wysoka. Na przykład odsetek ludności żyjącej w rezerwie wśród James Bay Cree wynosił średnio 83 procent w 2015 roku, osiągając 96 procent w przypadku Whapmagoostui.,

samorząd i rozwój gospodarczy to główne współczesne cele Cree. Pierwsze kraje Cree w całej Kanadzie próbowały negocjować z korporacjami rozwojowymi i rządami. Na przykład Lubicon First Nation of Alberta pozwał rządy prowincji i federalne za ich udział w dochodach z gazu ziemnego i dalsze uznawanie praw traktatowych, podczas gdy w Manitobie kilka krajów Cree osiągnęło porozumienia z rządami federalnymi i prowincjonalnymi, a także firmami zajmującymi się zasobami.,

kilku liderów Cree odegrało narodową rolę w dążeniu do celów rdzennej ludności Kanady, w tym wodzów Zgromadzenia Pierwszych Narodów Noel Starblanket, Ovide Mercredi, Matthew Coon Come i Perry Bellegarde oraz szefową Attawapiskat Theresę Spence, która zyskała krajową uwagę za jej zaangażowanie w ruch bezczynności No More w 2012 i 2013.